በቀላል አነጋገር የደን መጨፍጨፍ የደን መጥፋት ነው። የደን " የተጣራ መጥፋት" የሚከሰተው ከተተካው የበለጠ የደን ሽፋን ሲወገድ ነው, ይህም የመሬት ገጽታ በከፍተኛ ሁኔታ እንዲቀየር ያደርጋል.
የደን መጨፍጨፍ መንስኤዎች
የሰው ልጅ ለሺህ አመታት ደኖችን በመመንጠር የተለያዩ የኢንዱስትሪ እና የግብርና ፍላጎቶችን ለማሟላት ሲል ቆይቷል።
ያደገች ሀገር የደን ጭፍጨፋ
በበለጸጉ ሀገራት የደን ጭፍጨፋ በብዛት የሚከሰተው መሬትን ለግብርና በማጽዳት ነው።በዚህ ሁኔታ አብዛኛው የተጨፈጨፈው መሬት በእርጥበት ቦታዎች ወይም በአቅራቢያው በሚገኙ በጣም ለም አፈር ምክንያት ይሆናል. እርጥብ ቦታዎች እራሳቸው በተለይ በደን የተሸፈኑ ባይሆኑም በዙሪያቸው ያሉት የደጋ ደኖች ብዙውን ጊዜ ለእርሻ ቦታው መንገድ ይዘጋጃሉ. የከተሞች መስፋፋት ከደን መጥፋት ጀርባ ያለው ሌላው ጠቃሚ ምክንያት ነው።
በታዳጊ ሀገራት የደን ጭፍጨፋ
በታዳጊ ሀገራት ደኖች የሚመነጩት በተለያዩ ምክንያቶች ነው።
-
የደን ጭፍጨፋ ግብርና፡የምግብ ግብርና ድርጅት (FAO) (ገጽ 12) በማደግ ላይ ባሉ አገሮች ግብርና ከፍተኛውን የደን መጨፍጨፍ ያስከትላል ብሏል። በላቲን አሜሪካ 70% የሚሆነውን የደን ጭፍጨፋ 70% እና በአፍሪካ 30% የሚሆነውን የደን ጭፍጨፋ የንግድ ግብርና እና አነስተኛ ግብርና ዋነኛው ምክንያት ነው።
- የማገዶ እንጨት፡ ዝቅተኛ ገቢ ያላቸው የህብረተሰብ ክፍሎች ብዙ ጊዜ ደኖችን በመቁረጥ ለማሞቅ እና ለማብሰል እና ከሰል ለማምረት እንጨት ይቆርጣሉ። ይህም በአካባቢው ደረጃ የደን መጨፍጨፍና የደን መመናመን ያስከትላል።
- ማዕድን፡ የበለፀጉ ሀገራት ከፍተኛ የቁጥጥር ደረጃዎችን በማይቃረን መልኩ ደኖች ተቆርጠዋል።
- ጣውላ፡ በተጨማሪም በምእራብ ገበያ የሚገኙ ያልተለመዱ ጠንካራ እንጨቶች ይህን ችግር የበለጠ አባብሰዋል።
የደን ጭፍጨፋ በዓለም አቀፍ ደረጃ
በአለም ዙሪያ የደን ጭፍጨፋ ደረጃ በደረጃ ታይቷል; በማደግ ላይ ያሉ ሀገራት በደን መጨፍጨፍ ምክንያት በጣም ጠንካራ የሆነ ቁንጮ ይሰማቸዋል. የአካባቢ ተቆርቋሪዎች እና የሀገር ውስጥ ዜጎች መገፋፋት ምን ያህል ሀገራት ወደ እንጨት ምርት እየተቃረቡ እንደሆነ ላይ ለውጥ አምጥቷል። ይህ ያስከተለው ከሀገር ወደ ሀገር የሚደርሰው የደን ጭፍጨፋ ከፍተኛ ልዩነት ነው።
በታዳጊ ሀገራት
ሞንጋባይ እንደዘገበው ከ2001 እስከ 2012 ባለው ጊዜ ውስጥ የደን ጭፍጨፋ መጠን በአጠቃላይ በሐሩር ክልል በሚገኙ ደኖች 53% ደርሷል።
- ደቡብ አሜሪካ እና ደቡብ ምስራቅ እስያ 79% የሚሆነው ደኖች የተቆረጡበት እጅግ የከፋ ስቃይ ነበሩ።
- ሞሪታኒያ እና ቡርኪናፋሶ 90% ደናቸውን አጥተዋል።
- ናሚቢያ፣ ማሌዥያ፣ ካምቦዲያ፣ ፓራጓይ እና ቤኒን ከ2000 ጀምሮ ከ20% በላይ ደኖችን አጥተዋል እንደ ግሎባል ፎረስስ ዎች።
የደን ደንን የሚይዘው የአማዞን ደን በመሬት ላይ ከፍተኛ የሆነ የብዝሀ ሕይወት ሀብትም እያስከተለበት ይገኛል። በ2016 ዶይቸ ቬለ እንደዘገበው ካለፈው አመት ጋር ሲነፃፀር የ29 በመቶ እድገት አሳይቷል።
ያደጉ ሀገራት
FAO (ገጽ 12) በከባቢ አየር ውስጥ አብዛኛው የደን ጭፍጨፋ የተከሰተ እስከ አስራ ዘጠነኛው ክፍለ ዘመን መጨረሻ ድረስ እንደሆነ እና ከዚያ በኋላ መቀነሱን ይጠቅሳል። አብዛኛዎቹ የበለጸጉ አገሮች ደኖች አያጡም, እንደ አሜሪካ እና ሩሲያ ያሉ ብዙዎቹ በአጠቃላይ የደን ሽፋን ጨምረዋል. ይሁን እንጂ ብዙ ያደጉ አገሮች የደን ጭፍጨፋ ያጋጥማቸዋል። በ2016 አውስትራሊያ ከ500-2500 ካሬ ኪሎ ሜትር እያጣች ነው እንደ ዶይቸ ቬለ እና ፖርቱጋል ከ2000 ጀምሮ 31% ደኖቿን አጥታለች።
አሜሪካ
በአሜሪካ ከ1990 እስከ 2010 ባለው ጊዜ ውስጥ በአማካይ 384,350 ሄክታር ደን ይቆረጣል ይህም በየዓመቱ 0.31% ደን ይጠፋል። ይሁን እንጂ በዚሁ ወቅት አዲስ በተከለሉ አካባቢዎች የደን ሽፋን በየዓመቱ በ2.6 በመቶ ጨምሯል ሞንጋባይ። ስለዚህ በቅርብ ጊዜ ውስጥ ምንም አይነት የተጣራ መጥፋት ወይም የደን መጨፍጨፍ የለም. እ.ኤ.አ. በ 2015 በአሜሪካ ውስጥ ያለው የደን ሽፋን 33.9% መሬትን ይይዛል።
የደን መጨፍጨፍን በተመለከተ ጉዳይ
የደን ጭፍጨፋ የተወሳሰበ ክስተት ሲሆን በሰዎች ፍላጎት ፣በአለም አቀፍ ንግድ ፣በሀገር ውስጥ እና በሀገር ፖለቲካ የሚመራ ነው። አንዳንዴ የደን ጭፍጨፋውን መጠን እና ግዙፍነት ለመረዳት ይከብዳል።
የደን መጨፍጨፍ መጠን
የደን ጭፍጨፋን የሚመለከት ስታቲስቲክስ በቀላሉ ሊዛባ ይችላል። በብራዚል ወደ 500 ሚሊዮን ሄክታር የሚጠጋ በደን የተሸፈነ መሬት አለ። ከ2001 እስከ 2014 ብራዚል ከ6 በመቶ በላይ የሚሆነውን የደን ጭፍጨፋ አጥታለች።በፊቱ ላይ ከ 15 ዓመት በላይ 6% የሚሆኑት ብዙ ላይመስሉ ይችላሉ. ሆኖም፣ 38 ሚሊዮን ሄክታር እንደሆነ ስታስቡ፣ ያ ስታቲስቲክስ የበለጠ ትኩረት ይሰጣል። ይህ በዓለም ዙሪያ ያለውን የደን መጨፍጨፍ ትክክለኛ ተፅእኖ ሲገመገም ወደ ብዙ ችግር ያመራል።
የሀገር ውስጥ እና የአለም አቀፍ ፍላጎት የደን መጨፍጨፍን ያነሳሳል
እንዲሁም የደን ጭፍጨፋ የሚከሰተው በጫካው አካባቢ በሚኖሩ ሰዎች ነው። ሎስ አንጀለስ ታይምስ እንደዘገበው ከአንድ ቢሊዮን የሚበልጡ ሰዎች 90% የኑሮ ፍላጎታቸውን ለማቅረብ በደን ላይ ጥገኛ ናቸው። ይህ ደኑን ያዋርዳል ከዚያም ፍሬያማ ያደርገዋል።
ከዛም ደኖችን ለመመንጠር ትልቁ ምክንያት የሆነው ግብርና አለ። በአለም አቀፍ ፍላጎት የሚመራ የንግድ ግብርና በታዳጊ ሀገራት 50% የሚሆነውን የደን ጭፍጨፋ ይሸፍናል የ2017 የአለም ኢኮኖሚክ ፎረም ዘገባ (ገጽ 2)። ዋናዎቹ ምርቶች የበሬ ሥጋ ፣ አኩሪ አተር ፣ የዘንባባ ዘይት እና ወረቀት እና ጥራጥሬዎች ናቸው ።
የህዝብ እድገት የደን መጨፍጨፍን ይጨምራል
በአለም ላይ ያለው የህዝብ ቁጥር እየጨመረ በሄደ ቁጥር የደን ምርቶች ፍላጎትም ይጨምራል። በድሃ ታዳጊ ሀገራት የተሻለ የህክምና አገልግሎት የህዝብ ቁጥር መጨመር አስከትሏል። ይህም ይበልጥ ተጋላጭ በሆኑ ደኖች ላይ የሚያስጨንቁ ሰዎችን መጠን በከፍተኛ ሁኔታ ጨምሯል።
የሀገር እና የሀገር ፖለቲካ
በብዙ ታዳጊዎች ውስጥ ደኖችን የሚከላከሉ ህጎችን የማክበር ደካማነት አለ። ከዚህም በላይ ከመሬት ባለቤትነት ጋር በተያያዙ ግጭቶች እና የአገሬው ተወላጆች መብት እውቅና አለመስጠት የደን ጭፍጨፋ ዘገባዎችን የዓለም ኢኮኖሚክ ፎረም ዘገባ (ገጽ 3)።
በዩናይትድ ስቴትስ የደን ጭፍጨፋን የተመለከተ ህግጋት
በዩናይትድ ስቴትስ የደን ልማት በብሔራዊ እና በግዛት መሬቶች ላይ ሲከሰት ከፍተኛ ቁጥጥር የሚደረግበት አሰራር ነው። ይህ ለሁለቱም የኢንዱስትሪ የደን ስራዎች እና የደን ልማት ለግል ጥቅም ነው. በዩናይትድ ስቴትስ ውስጥ ያሉ ብሔራዊ ደኖች የሚተዳደሩት በዩ.ኤስ. የደን አገልግሎት. እንደ ብሔራዊ ፓርኮች ተመሳሳይ አጠቃላይ ጥበቃ አይኖራቸውም እና ሁሉም በተወሰነ ደረጃ በደን እንዲለሙ የታሰቡ ናቸው። የዩኤስ የደን አገልግሎት ስራ እነዚህን የደን ሀብቶች ዘላቂ ምርት በሚፈጥር እና ጤናማ የደን ኢንዱስትሪን በሚያበረታታ መንገድ ማስተዳደር ነው።
በፌዴራል ደረጃ የብዙ አጠቃቀም እና ቀጣይነት ያለው ምርት ህግ በመላው ዩናይትድ ስቴትስ የሚገኘውን የደን ምርት ዘላቂ ምርት ለመጠበቅ በርካታ የቁጥጥር እርምጃዎችን ፈጥሯል። ይህ የኢንዱስትሪ ስራዎች የደን ምርቶችን እንዴት መጠቀም እንደሚችሉ ደረጃውን የጠበቀ እና የደን ዞኖችን ከጥቅም በኋላ መሙላትን ለማረጋገጥ አግዟል. በግለሰቦች የግል የደን ምርቶች አጠቃቀምም ቁጥጥር ይደረግበታል። ግለሰቦች በብሔራዊ የደን መሬቶች ላይ እንጨት ለመሰብሰብ ፈቃድ መግዛት አለባቸው. እንደዚህ አይነት ደንቦች በአብዛኛው በታዳጊ ሀገራት የሉም።
የደን መጨፍጨፍ አጠቃላይ ተጽእኖ
የደን መጨፍጨፍ የዛፍ መመናመን ብቻ አይደለም። እንደ እውነቱ ከሆነ የደን ጭፍጨፋው በአጠቃላይ ደን በሚሠራባቸው መንገዶች ላይ ከፍተኛ አሉታዊ ተጽዕኖ ያሳድራል. ይህ በዱር እና በሰው ህዝቦች ላይ በርካታ ሰፊ ተጽእኖዎች አሉት።
በአፈር ላይ የሚኖረው ተፅዕኖ
ደን ለአፈር መረጋጋት እና ለአፈር አጠቃላይ ጤና ትልቅ ሚና ይጫወታሉ። ስሮች በዳገታማ ቦታዎች ላይ አፈርን አንድ ላይ ይይዛሉ እና የመሬት መንሸራተት በሰዎች አካባቢ ላይ ተጽዕኖ ሊያሳርፉ ይችላሉ. ዛፎች የቆሙበትን አፈር የሚያበለጽግ ብዙ ጥሬ ኦርጋኒክ ቁስ ያመርታሉ። የደን መጨፍጨፍ እና ተገቢ ያልሆነ የመሬት አያያዝ በደን ውስጥ በአጠቃላይ ለም አፈር እጥረትን ያስከትላል ይህም በርካታ አሉታዊ ተፅእኖዎችን ያስከትላል.
በውሃ ላይ የሚኖረው ተጽእኖ
ዛፎች የውሃ ዑደት ወሳኝ አካል ናቸው። ፈሳሹን ውሃ ይተነትላሉ እና ወደ ከባቢ አየር ይመለሳሉ. በተጨማሪም በዚህ ሂደት ውስጥ ብክለትን ከውኃ ውስጥ ያጣራሉ. በዚህ ሂደት መቋረጥ ምክንያት የደን መጨፍጨፍ ከበርካታ በረሃማነት ጋር ይያያዛል። ይህ በሰው እና በዱር አራዊት ህዝብ የውሃ አቅርቦት ላይ አሉታዊ ተፅእኖ አለው::
በአየር ንብረት ለውጥ ላይ የሚያሳድረው ተጽዕኖ
ጥናቶች እንዳረጋገጡት የደን መጨፍጨፍ በአየር ንብረት ለውጥ ፍጥነት ላይ ቀጥተኛ ተጽእኖ ይኖረዋል። ደኖች ካርቦን ከከባቢ አየር ለማውጣት ቁልፍ ሚና የሚጫወቱ ሲሆን የተከማቸ ካርቦን ሲቆረጡ ይለቃሉ።
የደን ጭፍጨፋን ለመከላከል ስራ
በአለም አቀፍ ደረጃ የደን ጭፍጨፋን ለመከላከል ተራ ሰው ሊያደርጋቸው የሚችላቸው በርካታ ነገሮች አሉ። እነዚህ እርምጃዎች በራሳቸው በጣም ትንሽ ሊሆኑ ይችላሉ, ነገር ግን የእነዚህ እርምጃዎች ስብስብ ውጤት ብዙ ውጤቶችን ሊያስከትል ይችላል.
- ለዘላቂ ምርትና አተገባበር ትኩረት ከሚሰጡ የእንጨት ማጨጃዎች ይግዙ። በአጠቃላይ በጣም ኃላፊነት የሚሰማቸው የእንጨት ቆራጮች በሞቃታማው ደረቅ እንጨት ውስጥ አይሰሩም, ስለዚህ እነዚያን የእንጨት ዓይነቶች እንደ አመላካች ይመልከቱ.
- አማራጭ የግንባታ ቁሳቁሶችን ይጠቀሙ እና አጠቃቀማቸውን ይደግፉ። በየቀኑ ጥቅም ላይ የሚውሉትን ምርቶች በሚፈጥሩበት ጊዜ ለእንጨት ብዙ የተለመዱ አማራጮች አሉ. ለምሳሌ፣ ሄምፕ ወደ ተለያዩ እቃዎች ድርድር ሊቀየር የሚችል በጣም ውጤታማ የሆነ ተክል በተለምዶ የሚጠቀስ ምሳሌ ነው።
- እንደገና ጥቅም ላይ የዋሉ የወረቀት ምርቶችን በተቻለ መጠን ይጠቀሙ። እንደገና ጥቅም ላይ የዋሉ የወረቀት ምርቶችን ከሞላ ጎደል በብቸኝነት የሚገዙ ሰዎች ቁጥር እያደገ ነው።
- ከእንጨት ውጪ በሌላ ነገር ይገንቡ። ከእንጨት ይልቅ ንጽጽር ወይም የተሻለ አፈጻጸም ሊያቀርቡ የሚችሉ በርካታ ምርጥ የግንባታ አማራጮች አሉ. ቀርከሃ አሁንም በዓለም ዙሪያ በብዛት ጥቅም ላይ ከሚውሉ የግንባታ እቃዎች አንዱ ነው፣ እንደ ኮንክሪት እና ሲሚንቶ ብሎኮች። ከፍተኛ የሸክላ አፈር ባለባቸው አካባቢዎች ሰዎች ከ "ኮብ" ውስጥ ቤቶችን ይፈጥራሉ. ኮብ ከሸክላ አፈር፣ ከገለባ እና ከውሃ ጋር ተቀላቅሎ እንደ አዶቤ የተከማቸ ነው።
- የደን ጭፍጨፋን ከአቅርቦት ሰንሰለት ያስወገዱትን የበሬ፣የአኩሪ አተር እና የዘንባባ ዘይት ምርቶችን ብቻ ይግዙ።
ልዩነት ያድርጉ
እውነቱ ግን የደን መጨፍጨፍን ለማስቆም የብር ጥይት የለም። ለመፍታት ረጅም ጊዜ የሚወስድ በጣም ውስብስብ ጉዳይ ነው። ይሁን እንጂ ይህ ለማንም ሰው የደን ጭፍጨፋ ሲያጋጥም አቅም እንደሌለው እንዲሰማው ፈቃድ መስጠት የለበትም። በዕለት ተዕለት ሕይወት ውስጥ ትናንሽ ለውጦችን ማድረግ በዓለም ላይ ባለው የደን ጭፍጨፋ ላይ ከፍተኛ ተጽዕኖ ያሳድራል።
